Als we denken aan een barende vrouw denken we meestal aan iemand die op haar rug op bed ligt. Studies tonen echter de voordelen van bewegen en rechtstaan tijdens de arbeid en de bevalling. Bewegingsvrijheid is cruciaal.
Door Alice Van Dormael, Vroedvrouw te Kigali, Rwanda
Picture by Ursula Cardenas
In tegenstelling tot hoe onze collectieve verbeelding het vaak voorstelt, is een vrouw die ongedwongen, zonder externe interventies, kan bevallen meestal heel beweeglijk. Ze loopt rond, danst, gaat liggen en staat weer op… Kort samengevat: zij beweegt.
Desondanks blijven de meeste vrouwen die vandaag de dag bevallen, tijdens de arbeid en de bevalling in bed liggen. We zien dit overal: van het Noorden tot het Zuiden en van het Oosten tot het Westen (2).
Het was de Franse chirurg François Moriceau die in de 17e eeuw de aanbeveling om liggend op de rug te bevallen introduceerde omdat dit het gemakkelijker maakte om bepaalde obstetrische handelingen te kunnen uitvoeren (3). Tot die tijd gebruikten vrouwen beweging en verticale posities om de arbeid zo efficiënt mogelijk te laten verlopen en het baren te vergemakkelijken (5).
De beste positie is degene die de mama kiest
Maar voor ik de voordelen van beweging tijdens de arbeid bespreek en de (mogelijke) belemmeringen daarvoor, wil ik onderstrepen dat niet de beweging op zich, noch de houding zelf essentieel is. Er bestaat namelijk geen welbepaalde, perfecte en universele positie om in te bevallen (2,3). Als een vrouw in arbeid geen zin heeft om te bewegen omdat haar lichaam dat zo aangeeft en zij zich goed voelt in een bepaalde positie, dan is het belangrijk dat dit gerespecteerd wordt.
‘De sleutel tot succes is bewegingsvrijheid, want het lichaam weet wat nodig is.’
Als een vrouw zich in de ene positie beter voelt dan in de andere, dan is dat de goede positie op dat specifieke moment van het geboorteproces. Het is absoluut noodzakelijk, zowel vanuit het fysiologische / biodynamische / biomechanische perspectief van de geboorte, als vanuit het respect voor de persoon en de mensenrechten, dat een vrouw vrij is om zoveel te bewegen als ze wil, op de manier waarop ze dat wenst en dat ze zich daarin gesteund voelt.
De voordelen van bewegen
Meerdere studies hebben effectief de voordelen aangetoond van bewegen, veranderen van positie en rechtstaan tijdens de arbeid en de bevalling. Vrouwen die verticale posities aannemen (rechtop staand, zittend, op handen en knieën of gehurkt) of rondwandelen tijdens de eerste fase van de arbeid – wanneer de baarmoederhals zich opent tot volledige ontsluiting – verminderen de duur van deze eerste fase met 1u20, in vergelijking met vrouwen die enkel op hun rug of zij liggen (2).
‘Bovendien hebben vrouwen die rondwandelen of verticale posities aannemen, minder risico op een keizersnede, zijn er minder neonatale zorgen nodig en hebben ze minder nood aan een epidurale verdoving (2).’
Studies tonen aan dat het gebruik van een verticale positie tijdens de tweede fase van de bevalling (de periode tussen de volledige ontsluiting en de geboorte van de baby), het risico op een derde- of vierdegraads scheur vermindert. Ook verbetert dit het foetale welzijn (minder hartritmestoornissen en een betere Apgar-score op minuut 1 na de geboorte) (3). Een andere studie toont daarnaast een lichte vermindering aan van de duur van de persfase wanneer vrouwen een verticale positie aannemen, maar ook een hoger risico op een postpartumbloeding (4).
Pictures by Marine Hardy
De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) raadt in haar ‘Aanbevelingen voor een positieve bevallingservaring’ aan om een vrouw die aan het bevallen is vrij te laten om een houding te kiezen tijdens de uitdrijvingsfase. Hoewel er volgens de WHO geen duidelijk aantoonbare voordelen zijn van één houding boven een andere, benadrukken de auteurs dat een vrouw niet in een bepaalde positie geforceerd mag worden. Ze moet ondersteund worden om de houding te kiezen die voor haar het comfortabelst is. Indien om medische redenen een bepaalde positie de voorkeur heeft, dan moet deze reden volgens de auteurs expliciet worden gecommuniceerd aan de ouders. Dit geldt zowel voor vrouwen die kozen voor een epidurale verdoving als voor degenen die dat niet deden (1).
Een epidurale verdoving is geen belemmering
Dit laatste punt is zeer belangrijk en het lijkt me zinvol om het in andere woorden te herhalen: zelfs als je een epidurale verdoving hebt, kun je zelf je bevallingshouding kiezen! Als de verdoving hoog gedoseerd is, zul je misschien niet in staat zijn om recht te staan. Maar posities waarin je op de zij ligt, op handen en knieën zit of gehurkt, zijn perfect mogelijk. Met sommige epidurale verdovingen is het bovendien wel degelijk mogelijk om recht te staan.
Het waarborgen van bewegingsvrijheid vermindert de kans op complicaties en interventies aanzienlijk. De voordelen zijn niet alleen aangetoond in wetenschappelijke studies; als vroedvrouw nemen we ze elke dag waar.
Picture by Eva Vens
Ik heb het voorrecht gehad om te mogen werken in twee heel verschillende landen en om lokale families met verschillende religieuze en sociale achtergronden te begeleiden. De gewoontes, geloofsovertuigingen en handelswijzen die ik heb kunnen observeren en volgen, brachten me steeds tot dezelfde vaststelling: hoe vrijer de vrouw is, hoe beter het gaat. Hoe meer ze naar believen kan bewegen, hoe meer ze zich ondersteund voelt en zich veilig zal voelen om zich in haar bewegingen te laten leiden door haar instinct en hoe gemakkelijker de indaling van de baby en het openen van de baarmoederhals zal verlopen.
‘Een vroedvrouw kan een barende vrouw bij uitstek helpen om zich vrijer te bewegen omdat zij de vrouw voortdurend volgt en permanent ondersteunt.’
Zij kan op elk moment inspelen op omgevingsfactoren en indien gewenst alternatieve posities voorstellen die het mogelijk maken (nog) beter te bewegen. Ook een doula of een andere aanwezige kan deze ondersteuning bieden. Wat veel vrouwen eveneens helpt, is om voor de bevalling een voorbereidingssessie te volgen om inzicht te krijgen in mogelijke houdingen, ze al eens te proberen en overtuigd te raken van het nut ervan.
5 tips om vrijer te bewegen tijdens de bevalling
- Je kunt nooit te veel voorbereidingssessies op de geboorte volgen. Informeer je over mogelijke houdingen en probeer ze vooraf uit, samen met je partner.
- Als je voor een epidurale verdoving kiest, bespreek dan vooraf je wens om te blijven bewegen met je gynaecoloog. Je kan kiezen voor een epidurale verdoving die het toelaat om mobiel te blijven.
- Vraag, indien mogelijk, een draadloze of intermittente (niet-continue) monitoring. Als je een infuus hebt, vraag dan een afsluitbare katheter als het een niet-continu infuus is. Of vraag of er mogelijkheden zijn zodat je je makkelijker kan verplaatsen, zoals een infuusstandaard.
- Indien dit niet aanwezig is op de plaats waar je gaat bevallen, neem dan zelf materiaal mee dat je kan helpen bij het bewegen en bij het aannemen van verschillende posities, zoals een zitbal, grote sjaals om aan te hangen of kussens.
- De continue steun van een professional is een groot voordeel. Denk eraan wanneer je kiest met wie en hoe je wilt bevallen.
Bronnen
(2) https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD003934.pub4/epdf/full
(3) http://www.cngof.asso.fr/d_livres/2008_GO_083_racinet.pdf
(4) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28539008/
(5) Witkowski GJ. Histoire des accouchements chez tous les peuples. Steinhell éditeur. Paris. 1886.